/  Zelfzorg   /  Stigma en zelfstigma: belemmeringen voor herstel van trauma en PTSS
Stigma en zelfstigma

Stigma en zelfstigma: belemmeringen voor herstel van trauma en PTSS

Stigma en zelfstigma: belemmeringen voor herstel van trauma en PTSS. Het herstelproces van trauma en posttraumatische stressstoornis (PTSS) is complex en vaak langdurig. Naast de psychische en fysieke uitdagingen die trauma met zich meebrengt, worden veel mensen geconfronteerd met een extra obstakel: stigma. Het stigma rondom psychische problemen is een diepgeworteld maatschappelijk fenomeen waarbij negatieve oordelen en misvattingen over geestelijke gezondheid bestaan. Hieruit ontstaat vaak een ander, minder zichtbaar maar even schadelijk probleem: zelfstigma. In dit artikel ga ik dieper in op wat stigma en zelfstigma zijn, waarom ze nadelig zijn voor herstel en hoe we deze obstakels effectief kunnen tegengaan.

Wat zijn stigma en zelfstigma?

Stigma verwijst naar de negatieve houdingen, vooroordelen en discriminatie die mensen met een psychische aandoening kunnen ervaren vanuit de maatschappij. Bij trauma en PTSS leidt stigma vaak tot onbegrip en uitsluiting, waarbij de samenleving een onterecht beeld creëert dat mensen met deze problemen ‘zwak’,  ‘onstabiel’ of zelfs ‘gevaarlijk’ zijn.

Zelfstigma is het proces waarbij mensen die met trauma of PTSS te maken hebben, deze negatieve oordelen internaliseren. Zij nemen de maatschappelijke vooroordelen over en beginnen hun eigen symptomen of ervaringen als iets schandelijks of minderwaardigs te zien. Het gevolg hiervan is vaak schaamte, een laag zelfbeeld en zelfs het vermijden van hulpverlening, wat het herstelproces natuurlijk ernstig belemmert.

De relatie tussen stigma en zelfstigma is complex. Maatschappelijke stigma’s zorgen ervoor dat mensen met PTSS zich vaak geïsoleerd en onbegrepen voelen. Deze externe vooroordelen versterken de neiging om de negatieve oordelen eigen te maken, waardoor zelfstigma ontstaat. Zelfstigma zorgt vervolgens voor een vicieuze cirkel: mensen durven hun problemen niet meer te delen, wat het maatschappelijke stigma in stand houdt.

Waarom zijn stigma en zelfstigma schadelijk voor herstel?

1. Vermijden van hulpverlening

Een van de meest directe gevolgen van stigma en zelfstigma is dat mensen vaak geen professionele hulp durven te zoeken. Een studie van de World Health Organization (WHO) toont aan dat stigma rondom psychische aandoeningen een van de grootste obstakels is voor mensen om naar therapie of behandeling te gaan. Dit is vooral zorgwekkend omdat vroegtijdige interventie vaak de sleutel is tot succesvol herstel. Zelfstigma zorgt ervoor dat mensen denken dat ze het “niet waard zijn” om geholpen te worden, waardoor ze het zoeken van hulp vermijden en hun klachten kunnen verergeren.

2. Verergering van symptomen

Zelfstigma kan leiden tot een verhoogd risico op depressie, angst en gevoelens van hopeloosheid. Het interne proces van zelfstigma — waarbij iemand zichzelf ziet als ‘minder’ of ‘beschadigd’ — draagt direct bij aan de verergering van de symptomen van PTSS. Het gevolg is vaak een verlenging van de herstelperiode en een afname van de kwaliteit van leven. Een ander onderzoek, gepubliceerd in Psychological Medicine benadrukt dat zelfstigma een significante voorspeller is van slechte behandeluitkomsten.

3. Sociale isolatie en terugtrekking

Mensen die last hebben van stigma en zelfstigma trekken zich vaak terug uit sociale situaties omdat ze zich anders, onbegrepen of ongewenst voelen. Dit leidt tot sociale isolatie, wat een negatieve invloed heeft op het herstel. Sociale steun en een gevoel van verbondenheid met anderen zijn essentiële componenten voor psychologisch welzijn. Zonder deze steun kan iemand zich nog verder afgesloten voelen van de wereld, wat het herstelproces vertraagt.

Drie adviezen om stigma en zelfstigma tegen te gaan

1. Educatie en bewustwording creëren

Het verminderen van stigma begint met voorlichting. zowel in de bredere maatschappij als bij individuen zelf. Door openlijk te spreken over trauma, PTSS en geestelijke gezondheid kunnen we misvattingen de wereld uit helpen. Studies tonen aan dat programma’s gericht op het verspreiden van correcte informatie over psychische aandoeningen helpend en effectief zijn in het verminderen van vooroordelen. Ook het aanbieden van workshops, lezingen of het delen van persoonlijke verhalen kan het bewustzijn vergroten en helpen het stigma te doorbreken.

Voor mensen met zelfstigma kan educatie een krachtig hulpmiddel zijn, want door inzicht te krijgen in de realiteit van trauma en de normale reacties op abnormale omstandigheden, kunnen zij hun schaamte en schuldgevoelens verminderen. Het is belangrijk dat zij begrijpen dat PTSS een behandelbare aandoening is en geen teken van zwakte.

2. Versterk het sociale netwerk

Sociale steun is een van de belangrijkste factoren in het herstelproces van trauma en PTSS. Een omgeving waarin openheid en begrip centraal staan, helpt mensen om zich geaccepteerd te voelen en vermindert het gevoel van anders-zijn. Als je met trauma worstelt, is het cruciaal om te weten dat je er niet alleen voor staat.

er zijn meetbare manieren om sociale steun te versterken. dit kan bijvoorbeeld door het opzetten van steungroepen, zowel offline als online. uit onderzoek blijkt dat het delen van ervaringen met anderen die vergelijkbare situaties hebben meegemaakt, helpt bij het verminderen van zelfstigma. daarnaast kan het bijhouden van sociale interacties een concrete maatstaf zijn om isolatie tegen te gaan: door bijvoorbeeld een bepaald aantal sociale contacten per week na te streven, kunnen mensen uit hun isolement worden gehaald.

3. Normaliseer het zoeken van hulp

Het normaliseren van psychologische hulpverlening is essentieel om stigma en zelfstigma te verminderen. Het is erg belangrijk om openlijk te communiceren dat het zoeken van hulp een teken is van kracht en moed, niet van zwakte. Mensen moeten weten dat mentale gezondheid net zo belangrijk is als fysieke gezondheid, en dat het volkomen normaal is om hulp te zoeken wanneer dat nodig is.

Een rolmodel die het eigen herstelproces deelt, kan helpen bij het normaliseren van hulp. Onderzoeken tonen aan dat voorbeelden die open zijn over hun psychische gezondheid, zoals veteranen, theatermakers of artiesten, een positief effect hebben op het verminderen van stigma in de samenleving. Daarnaast kan het aanbieden van laagdrempelige toegang tot hulp mensen motiveren om eerder hulp te zoeken.

Conclusie

Stigma en zelfstigma vormen grote obstakels voor mensen die herstellen van trauma en PTSS. Door het gevoel van schaamte, isolatie en minderwaardigheid dat deze oordelen met zich meebrengen, wordt het herstelproces ernstig belemmerd. Om dit te doorbreken, moeten we als samenleving actief werken aan het creëren van bewustzijn en educatie, het versterken van sociale steun en het normaliseren van het zoeken van hulp.

Het is de hoogste tijd dat we de destructieve kracht van stigma onder ogen zien en stappen ondernemen om een samenleving te creëren waarin iedereen zich veilig en gesteund voelt.

Wil je meer lezen over herstellen van trauma en PTSS, zonder stigma en zelfstigma? Overweeg dan om ‘Onderweg‘ te lezen.

#onderwegmeterik #herstel #ptss #trauma #stigma #doorbreekhetstigma

Erik’s Missie

Jaarlijks worstelen ongeveer 400.000 mensen met trauma’s en PTSS, en nog veel meer met andere mentale problematiek, waarbij de aantallen alleen maar toenemen. Erik behoort ook tot deze groep, maar hij heeft door de jaren heen veel ervaring opgedaan op zijn weg naar herstel. Hij deelt zijn uitgebreide kennis, positieve inzichten, levenslessen en praktische tips om anderen te inspireren en te ondersteunen in hun herstelproces.

Met zijn bestsellerdebuut Operatie Geslaagd legde hij de grondslag voor een bewustzijnsrevolutie gericht op meer openheid over trauma en PTSS. Hij heeft mentale problemen bespreekbaar gemaakt, zowel thuis als op het werk. Elk jaar inspireert hij duizenden mensen. Met zijn indrukwekkende staat van dienst als ervaringsdeskundige, schrijver en spreker is hij een autoriteit op het gebied van mentale weerbaarheid.

Met meer dan 15 jaar ervaring laat Erik zien hoe je door zelfontdekking, zelfzorg en een positieve instelling de regie kunt terugnemen over je leven, sterker kunt worden dan ooit en zelfs verder kunt komen dan je dacht dat mogelijk was.